«تحلیل روایت زنانه از جنگ» تجربه زیسته زنان جنگ زده مهاجر خوزستانی ساکن در شهرک شهید بهشتی مشهد

با توجه به تاثیرگذاری جنگ هشت ساله بر جامعه تا سالها پس از اتمام آن، چند سالی است که ثبت وقایع جنگ را در ذیل مفهوم «تاریخ شفاهی جنگ با دو ویژگی بارز پرداختن به «رویدادهای تاثیرگذار» و «فاعلین جریان ساز»، شاهد هستیم. پرداختن به جنگ از این منظرگاه به «بی توجهی به روایتهای کم اهمیت» و از آن جمله بی توجهی به روایتهای «مردم عادی جنگ زده»، بویژه «زنان ساکن در مناطق جنگی» به مثابه مهمترین قربانیان جنگ منجر شده است. با عطف به چنین وضعیتی، این پژوهش در پی فهم معتبر و اخلاقیتر تاریخ جنگ و پرداختن به نقاط کور و دیده نشده آن، با تمرکز بر تجارب زیسته زنان جنگ زده خوزستانی و شنیدن قصه آوارگی آنان و تلاش برای بازگویی روایت داستان زندگی فرودستانی است که بر اثر فقدان مزیت بازنمایی، از نقل روایت خویش محروم مانده اند. همسو با مسئله و هدف پژوهش، به جای استفاده از چارچوب نظری، از چارچوب معرفتی-رویکردی استفاده شده است. بُعد معرفتی به شیوه های دستیابی به واقعیت و بُعد رویکردی به رویکرد پژوهش به مثابه سامان دهنده واقعیت و داده های منفرد پژوهش اشاره دارد. پس از تفکیک مباحث این فصل در دو سطح سلبی و ایجابی، مفهوم «تجربه زیسته» به مثابه شیوه دستیابی به واقعیت و «تاریخ نگاری زنانه» (تاریخ جبران) به مثابه رویکرد پژوهش تکوین یافته اند. این پژوهش از طریق «روش شناسی کیفی» و رویه «تحلیل روایت تفسیری» و جمع آوری داده ها از طریق «مصاحبه روایی» به انجام رسیده است. مبنای نمونه گیری، نمونه گیری «هدفمند یا معیارمحور» با تکیه بر «تکنیک نمونه گیری گلوله برفی» بوده و به منظور فهم بهتر میدان تحقیق از روش «اتنوگرافی» نیز بهره برده ایم. الگوی کلان مجموعه تجارب این زنان در مواجهه با پدیده جنگ در سه تم محوری تشکل یافته است: «مواجهه با جنگ»، «تقلای حفظ بقا»، و «احیای زندگی و تکاپوی بهبود آن». هر کدام از این سه تم اصلی شامل مجموعه ای از زیر تِم ها یا مضامین هستند. تم «مواجهه با جنگ» شامل مضامینِ: شکست نظم زندگی، عدم پذیرش فاجعه، و پیشروی سرمستانه الهه جنگ است. تم «تقلای حفظ بقا» شامل مضامینِ: پیکر زنانه زیر هجمه فاجعه، فرار از معرکه؛ خطر پشت سر یا مصیبت پیش روی، از دست رفتن دارایی ها و نزول پایگاه طبقاتی، آوارگی و دربه دری، بی اطلاعی و فقدان عزیزان، از هم گسیختگی خانواده و نهاد خویشاوندی، سرمایه ناجی بقا، و عدم درک موقعیت فاجعه آمیز جنگ زدگان است. تم «احیای زندگی و تکاپوی بهبود آن» نیز شامل: بازگشت به زندگی در خانه ای نه از آن خود، فروکاسته شدن به دیگری و تحقیر قومی در برخورد با فرهنگ مشهدی، بی توجهی ساختارقدرت-تداوم احساس محرومیت، شهرک محله ای تمام عیار، تغییر در ویژگی های شخصیتی، و ترومای جنگ؛ ماتمی همواره حاضر، می باشد.